Verhalen over de Tweede Wereldoorlog

De Zaanse liquidaties: Jan Boekelaar

Jan Boekelaar (Westzaan, 13-12-1905/Zaandam, 23-2-1945)

Tijdens de Tweede Wereldoorlog brachten Zaanse verzetsstrijders meer dan twintig collaborateurs, zwarthandelaren en andere gevaarlijk geachte personen om het leven. In mijn boek Korte metten. De Zaanse liquidaties (1940-1945) worden deze liquidaties uitgebreid beschreven. Ook de mislukte en verzonnen aanslagen alsmede de dilemma’s die deze beslissingen over leven en dood met zich meebrachten komen in Korte metten uitgebreid aan bod. Het 148 pagina’s tellende boek is te koop via elke boekhandel.

Hieronder het hoofdstuk over de eliminatie van Jan Boekelaar.

Op de Zaandamse Hoogendijk 28, waar hij ook zijn café had, woonde Jan Boekelaar met zijn gezin. Zijn kroeg bevond zich in het gebouw waar eerder de winkel van de joodse familie Pais was gevestigd. Jos Pais, zijn echtgenote en twee kinderen werden op 17 januari 1942 gedwongen om de stad te verlaten en een plek te zoeken in het Amsterdamse Judenviertel. Hun winkel en andere bezittingen vervielen aan de bezetter. De familie Pais dook na een tijdje onder in Wieringen en wist zo te ontkomen aan de Endlösung. Hun gedwongen vertrek was echter een buitenkansje voor Boekelaar, die in het vrijgevallen pand op de Hoogendijk zijn bedrijf vestigde.

Knokploeg

Volgens de Binnenlandse Strijdkrachten vormde Jan Boekelaar een risico, onder meer omdat hij materialen leverde aan de Duitse Wehrmacht. Het besluit viel om hem onschadelijk te maken. Die taak werd toebedeeld aan de plaatselijke Knokploeg. Het precieze hoe en waarom is niet bekend, maar vast staat dat Boekelaar op 23 februari 1945 in de namiddag op gewelddadige wijze om het leven kwam. In de voorafgaande dagen was hij geschaduwd, opdat de eliminatie zonder problemen zou verlopen. Het ging echter toch nog bijna mis, zo blijkt uit een kort verslag. ‘Jaap O. had opdracht om Boekelaar neer te leggen. Toen het ogenblik daar was, begon Jaap tegen zijn makker te schreeuwen: “Ik kan hem niet krijgen.” Hiermede bedoelde hij zijn Remington [een pistool], die in zijn zak bleef haken.’

Ondanks de strubbelingen slaagde de aanslag, die plaatsvond ter hoogte van de Zeemansstraat in Zaandam. De zwaar gewonde Boekelaar werd ter plekke provisorisch behandeld door een te hulp geroepen arts en daarna naar het Gemeenteziekenhuis vervoerd. Hij overleed er al snel. Johan Wastenecker schreef die dag in zijn logboek: ‘B. geschaduwd en om 5.15 [’s middags] te Zaandam neergelegd. Alles goed verlopen.’ C.J. Kuiper noteerde op 25 februari in haar dagboek: ‘Gisteren [dat moet zijn eergisteren] is weer een grote zwarte handelaar doodgeschoten door de verzetsmannen. Van tevoren is hij gewaarschuwd dat hij, indien hij zijn zwendel zou voortzetten, de kogel zijn straf zou zijn. Hij heeft niet willen luisteren, en dit is zijn straf.’

‘B. geschaduwd en om 5.15 [’s middags] te Zaandam neergelegd. Alles goed verlopen.’

Zaandams politierapport over de aanslag op Boekelaar.

‘Nachtelijke overvallen’

Na de oorlog kwam oud-KP’er Tj. Groot uit Krommenie in een brief aan Johann van Marle nog even terug op de moord. Op 21 mei 1947 schreef de voormalige BS-magazijnmeester en hoofdfoerier: ‘Zoals u mogelijk reeds uit de bladen vernomen zult hebben, werd de ploeg van Boekelaar, Vos en nog vier kornuiten een paar weken geleden in Zaandam gearresteerd. Dit waren de knapen die, onder meer in Duits uniform, tijdens de bezetting nachtelijke overvallen pleegden en geld en goed afpersten. Door ons werd destijds een broer van bovengenoemde Boekelaar neergelegd, maar de rest bleef tot nu toe buiten schot (letterlijk en figuurlijk). Heel Zaandam herademde toen het stel eindelijk achter slot en grendel zat en niemand van de vroegere slachtoffers meer in angst behoefde te zitten. Maar helaas, de vorige week waren de heren al weer op vrije voeten, de bewijzen waren grotendeels verdwenen en belangrijke getuigen zijn te bang.’

‘Jakhalzen’

‘Een andere maal was de KP genoodzaakt deze B., een broer van degene die thans gearresteerd is, te elimineren.’

Het naoorlogse proces tegen de bende waarvan Boekelaar deel zou hebben uitgemaakt, werd uitgebreid verslagen door de voormalige verzetskrant De Typhoon. Een citaat: ‘Eenmaal heeft de BS, of juister gezegd de KP, de jakhalzen iets afhandig gemaakt. Twee vaten benzine, even tevoren op een bakfiets geladen in de Czaar Peterstraat, van het erf achter café Boekelaar op de hoek Hoogendijk-Czaar Peterstraat. Een andere maal was de KP genoodzaakt deze B., een broer van degene die thans gearresteerd is, te elimineren.’

BS-rapport over onder andere Jan Boekelaar.

Waardeer dit artikel!

Als je dit artikel waardeert en dit wilt laten blijken met een kleine bijdrage: dat kan! Zo help je onafhankelijke journalistiek in stand te houden.

ValutaBedrag





Plaats een reactie

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.