Verhalen over de Tweede Wereldoorlog

De Zaanse liquidaties: Antoon Petra

Antoon Petra (Amsterdam, 14-4-1916/Wormer, 28-10-1944)

Tijdens de Tweede Wereldoorlog brachten Zaanse verzetsstrijders meer dan twintig collaborateurs, zwarthandelaren en andere gevaarlijk geachte personen om het leven. In mijn boek Korte metten. De Zaanse liquidaties (1940-1945) worden deze liquidaties uitgebreid beschreven. Ook de mislukte en verzonnen aanslagen alsmede de dilemma’s die deze beslissingen over leven en dood met zich meebrachten komen in Korte metten uitgebreid aan bod. Het 148 pagina’s tellende boek is te bestellen via elke boekhandel.

Hieronder het hoofdstuk over de eliminatie van Antoon Petra.

Er stierven in oktober 1944 veel ‘foute’ Nederlanders een gewelddadige dood en Antoon Petra was een van hen. De zes jaar eerder in het huwelijk getreden fabrieksarbeider woonde gedurende de oorlogsjaren met zijn vrouw aan het Hennepad 25 in Wormerveer, op een steenworp afstand van de plaats waar hij zijn laatste adem zou uitblazen. Er zijn wisselende berichten bewaard gebleven waarom de plaatselijke Knokploeg van mening was dat Petra dood moest. Op naoorlogse lijsten werd hij door het verzet betiteld als ‘SD-agent’ en ‘Weermachtleverancier’, maar het Nederlands Algemeen Politieblad van 24 december 1944 hield het er op dat Petra zwarthandelaar was (‘Geen lid der NSB.’). Op 26 oktober 1944 schreef Johann van Marle in zijn logboek: ‘Petra wordt veroordeeld. Voldoende bewijzen voor schuld aanwezig.’ Hij noemde geen redenen voor de ‘veroordeling’ door de Zaanse illegaliteit.

“Petra wordt veroordeeld. Voldoende bewijzen voor schuld aanwezig.”

Een notitie van een dag later maakte meer duidelijk. In een ondergronds, handgeschreven rapport werd geschetst hoe op 27 oktober BS-lid ‘Leo’ contact legde met Petra en hem uitspraken ontlokte over diens vermeende misdadige activiteiten. ‘Leo gevr. of Toon wat voor hem wist te verdienen, het hinderde niet hoe. Toon wist niets. Leo stelt een kraak voor. Toon voelt hiervoor; maar hoe? Leo zegt een persoon te kennen die alles in beslag neemt als zij dit doorgeven, hiervoor zou goed worden betaald’, vermeldde de maker van het rapport onder meer.

Sicherheitsdienst

Volgens de zegsman gaf Petra voorbeelden van zijn contacten bij de Sicherheitsdienst en van de manieren waarop hij beslag legde op talloze goederen. ‘Ik moet vorderen. Het hindert niet hoe, als ik maar winst zie’, vertelde hij Leo. Hij stelde voor om op bezoek te gaan bij de SD-medewerker die her en der artikelen vorderde, ‘bij voorkeur auto’s en motoren’, en kennis te maken. ‘Toon heeft tegen genoemde SD’er gezegd dat hij door dit werk wel eens doodgeschoten zou kunnen worden, waarop de SD’er de verzekering gaf dat “dat” dan wel in orde zou komen.’

De uitgelokte verklaring leidde tot Petra’s definitieve doodvonnis. De Zaandamse verzetsman August Willem Sabel vertelde tientallen jaren later – overigens zonder diens naam prijs te geven – hoe de collaborateur  aan zijn eind kwam. ‘Een employé op het laboratorium van Dekker’s zeepfabriek in Wormerveer blijkt een agent van de SD te zijn, die verslag doet van al wat hem in zijn omgeving ter ore komt. Daarop wordt hij eind oktober 1944 door twee in politie-uniform gestoken leden der BS uit zijn woning opgehaald. Hij wordt verhoord, tekent een schriftelijke bekentenis en wordt daarna doodgeschoten. Zijn lijk treft men de volgende dag in een sloot aan.’

Akkefietjes

Ook Johann van Marle schreef nadien over de liquidatie, in vrijwel gelijke bewoordingen: ‘Het blijkt dat de verrader van diverse akkefietjes in Wormerveer woont, waarvan de schriftelijke bewijzen gevonden worden. Hij wordt prompt per auto door twee in politie-uniform gestoken BS’ers van huis gehaald, waarna z’n lijk de volgende morgen in een sloot wordt teruggevonden.’ Overste Wastenecker was in zijn aantekeningen nog specifieker: ‘3 man op post op de verkeerswegen. 4 man op post achter het huis in het park. 2 man wachten met de auto op het Hennepad. 4 man zijn Petra gaan ophalen, o.a. 1 burger, 1 rechercheur en 2 als Staatspolitieagent. Aan Petra werd medegedeeld dat hij naar Zaandam moest om inlichtingen te verstrekken over een collega die ’s middags een ongeluk had gehad. Bij de Rietvink (Wormer) werd hij met 4 schoten neergelegd.’

“Z’n lijk wordt de volgende morgen in een sloot teruggevonden.”

In Van Marles logboek is bij de datum 2 november te lezen: ‘Petra terechtgesteld, samen met SD-man Janusick [die de moordpoging zou overleven].’ De ‘sloot’ waaraan de BS-commandant refereerde was de Zaan, waar de politie Antoon Petra uitviste. Hij was geliquideerd ter hoogte van de Rietvink, een fabriek die aan de Veerdijk stond. In het Politieblad stond overigens dat Petra de avond tevoren door drie mannen, van wie één in burger, per auto thuis werd opgehaald. Hij werd, aldus dit bericht, gevraagd om mee te gaan naar Zaandam, waarna hij later weer naar zijn woning zou worden gebracht. Van Marle besteedde in zijn oorlogsherinneringen nog wat uitgebreider aandacht aan deze ontvoering: ‘Door toevallige omstandigheden kwam uit dat de verrader in Wormerveer een vergeten burgermannetje was, waarvan niemand feitelijk ooit had gedacht dat hij in verbinding met de SD zou staan. Hij werd op een goede avond door twee geüniformeerde heren van huis gehaald, met verzoek even mee te gaan naar z’n baas, waarna z’n lijk de volgende dag in een sloot gevonden werd.’

Schotwonden

De politie trof Petra op 29 oktober 1944 aan bij de Veerdijk, ter hoogte van pakhuis Kaapstad/sodafabriek De Rietvink. In een opsporingsbericht, gepubliceerd in het Nederlands Algemeen Politieblad, werden nadere details verstrekt over de omstandigheden waaronder de Wormerveerder om het leven kwam: ‘Het lijk vertoonde twee schotwonden, 1 in de linkerslaap en 1 in het hart. Op de wal ter plaatse waar het lijk gevonden werd, waren bloedsporen en werd een patroonhuls, 9 mm., gevonden.’

Onbekend is waar Petra werd begraven. Zijn weduwe verhuisde na de dood van haar man naar een andere woning in Wormerveer. Antoon Petra liet drie jonge kinderen achter.

B) Antoon Petra-opsporingsbericht politie

Waardeer dit artikel!

Als je dit artikel waardeert en dit wilt laten blijken met een kleine bijdrage: dat kan! Zo help je onafhankelijke journalistiek in stand te houden.

ValutaBedrag





2 gedachten over “De Zaanse liquidaties: Antoon Petra”

  1. Weer een stukje familie geschiedenis
    Van m’n opa,
    Waar ik niks meer over kan vragen
    Oma is overleden en m’n vader helaas ook,
    Voor m’n tante is het te pijnlijk om over te praten en zei was zelf nog een baby dat haar vader antoon petra, overleden is

    Beantwoorden

Plaats een reactie

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.