Een bijzondere vondst van Zaandammer Hans Luiten. Weggestopt in een mapje bij het Gemeentearchief Zaanstad zat onderstaand briefje. Een oproep aan scholieren om mee te doen aan de Februaristaking van 1941. ‘Een Oranje Man’, noemde de onbekende schrijver zichzelf. Gezien de verdere tekst kan het best zijn dat er geen volwassene, maar een leerling achter de tekst zit. Hoe dan ook, de oproep om de school plat te leggen was mij nog niet eerder onder ogen gekomen.
Het is een gok, maar ik vermoed dat de oproep was gericht aan de leerlingen van het Zaanlands Lyceum, dat toen nog gevestigd was bij de Westzijde. Daar gaf iemand les die als enige docent meedeed aan de Februaristaking en tevens zijn leerlingen opriep om de school te mijden uit protest tegen de jodenvervolging. Met weinig succes overigens, zoals deze George Louis Jambroes later zelf schreef: “De rector heeft de 2 hoogste klassen bij elkaar geroepen en erop gewezen dat het, in verband met het aanstaande eindexamen, het verstandigst zou zijn om niet te staken. Men heeft deze raad opgevolgd. Daar het woensdagmiddag was waren zij toch niet op school.”
Churchill
De onbekende schrijver meldt op onderstaand briefje dat er ‘word [sic] onderwezen door een N.S.B.er’. Voor zover mij bekend telde de Zaanstreek begin 1941 twee NSB-onderwijzers. De ene gaf les op een lagere school. De oproep lijkt me echter niet gericht op kinderen van 11 jaar of jonger. Het Zaanlands Lyceum komt echter wel in aanmerking, omdat daar eveneens een leraar de NSB-beginselen aanhing. Deze Cornelis van der Spek droeg op school trots het speldje dat zijn verbondenheid met Musserts organisatie symboliseerde. Erg populair was deze leraar Engels niet. Op 30 november 1940, de verjaardag van Winston Churchill, versierden leerlingen zijn klaslokaal ‘met Engelse kleuren’. Jambroes: “Bij een Engelse leraar aan dit Lyceum (de enige NSB-leraar van die school) is eens een zeer grote herrie geweest. Er werd met knikkers gegooid en de leerlingen gaven geen antwoord. De leraar heeft er een zenuwstoring van gekregen en hij zou zijn beklag indienen.” Na de oorlog werd Cornelis van der Spek vanwege zijn NSB-beginselen veroordeeld en van school verwijderd.
